Эрт урьд цагт халхын Аралдай тайж гэж байжээ. Аралдай тайжийг алс газар явж байхад нь өөлдийн шар баатар хаан ирж мал хөрөнгө, авгай хүүхдийг нь дээрэмдэн өөрийн нутагт авч явжээ. Хааны зарц өвгөн эмгэн хоёр дээрэмдсэн үхэр сүргийг нь тууж явж гэнэ. Нэг шөнө үхрээ хурааж хэвтүүлээд унтаж байтал үхэр дотор нь нялх хүхэд уйлахад ихэд гайхан хоёулаа гарч харжээ. Нэг том шарны эвэрт өлгийтэй хүү өлгөсөн байж гэнэ. Өвгөн эмгэн хоёр үр хүүхэдгүй байсан учир их л олзуурхан авч, хүүг тэжээж өсгөхөөр шийджээ. Ингээд уул нутагтаа иртэл өдөр нь үхрийн эвэрт өлгөж, шөнө нь гэртээ оруулж, хуурайлж асарсаар гэртээ авчиржээ.
Хүү өсөж торниод суүлдээ хааны адууг малладаг болжээ. Хүү ч чөмөгтэй хулсан уурга барьж, монгол дээлийн энгэрийг задгай тавьж монгол ардын дуу аялан давхидаг байж гэнэ. Үүнээс өөлдийн шар баатар хааныхан сэжиг авч өвгөнийг байцаахад:
-Дайнд сүйрсэн нэгэн эмэгтэй амь зугатан гарахдаа үхрийн эвэрт өлгийтэй хүүхдээ өлгөөд явсныг олж авч тэжээж хүн болгосон билээ. Энэ хүн холын хүн гэдгээ мэдэх ёсгүй. Тэгэхээр энэ хүүг хардаж сэрдэх юм байхгүй. Эмгэн бид хоёрын гарсан хүү гэж үзээрэй гэж гэнэ. Удсангүй шар баатар хаан Булгийн гурван овоог тахих болов гэж сонирхон ярилцаж байв. Өвгөний хүүгээр овоо тахих гэж байгааг өвгөн эмгэн мэдэж хүүгийнхээ сэтгэлтэй бүсгүйд сонсгожээ. Өвгөний хүү уул нь Аралдай баатрын хүү байжээ. Шар баатар хаанд олзлогдоход Аралдай тайжийн эхнэр зарцаараа үхрийн эвэрт өлгүүлжээ. Хэрэв шар баатар хаан мэдвэл энэ хүүгийн ирээдүйд дайсагнана хөнөөж магадгүй, үхрийн эвэрт өлгөөтэй явбал хэн нэгэн хүн авч магадгүй гэж боджээ.
Хүүгийн эх, өвгөн эмгэн, сэтгэлт бүсгүй нь хоорондоо амийг нь аврах арга ярилцжээ. Сэтгэлт бүсгүй нь адуугаа манаад ирэхээр нааш явуул гэжээ. Өвгөн хүүг сэтгэлт бүсгүйнд явуулж гэнэ. Тэр бүсгүй: Чи булгийн гурван овоог тахих гэж байгаад баяртай байна уу гэж асуужээ. Баяртай байлгүй яахав гэж инээмсэглэжээ. Бүсгүй санаа алдаж баярлах юм байхгүй, чамаар овоогоо тахих гэж байгаа юм шүү гэхэд сандарч гайхан: Яагаад надаар овоо тахидаг билээ хэмээв.
Аралдай тайжийг алс хол явах хойгуур шар баатар хаан дайлаар очиж, адуу мал, ард олон, чиний эхийг олзолж авчээ. Эх чинь Шарбаатар хааны эхнэр болж байна. Чамайг үхрийн эвэрт өлгөөд явсаныг өвгөн эмгэн хоёр олж үрчилж авсан юм гэжээ. Одоо эх чинь мэдсэн. Бид чиний амийг аваръя гэж шийдлээ. Чи өнөөдөр адуугаа туугаад яв. Гурван өдөр ус ч уулгалгүй, өвс ч идүүлэлгүй талд ээрч байгаад туугаад ир. Тэгээд голын зах дээр очиж мориныхоо эмээл хазаарыг авч, хазаараа дэлгэж, тохмоо дээш харуулан тавиад хараад сууж бай. Бүх адуу чинь усанд орж ус ууна. Сайн ажиглаарай. Нэг морь тал хомоолоор бааж зогсож байгаад тохмон дээр чинь ирж хөрвөөж, хазаарын чинь амгайг зууна. Түүнийг унаад ирээрэй гэж бүсгүй захижээ.
Хүү бүх зүйлийг ёсоор гүйцэтгэж, нэгэн цагаан морийг унаж маргааш нь бүсгүйд иржээ. Бүсгүй бэлтгэсэн цай хоолоо өгчээ. Чамд шар баатар хаан:
-Овоо тахих баяр наадам болох гэж байна. Сайн морь барьж уна. Сайн дээл хувцасаа өмс гэх байх. Тэгэхээр чи морь, хувцас аль нь намайг голохгүй гэж хэл. Эхний овоог тахихад мориныхоо цулбуурыг тахимдаа хавчуулж зүүн хойшоогоо хараад суучихаарай. Адуучин хүү овоо тахилц гэхээр шууд мориндоо мордож Аранзадын унага харайх боллоо. Аралдай тайжийн хүү харих цаг боллоо гээд овоог нь бугуйлдан унагаад зүүн хойшоо зугтаарай. Чамайг тал талаас чинь барих гэх байх. Чиний морь гүйцэгдэхгүй явна. Олон хоног хөөнө чи ядарна. Нойр хүрэхээр нь энэ гурван ташуурыг хоёр гартаа барьж, дунд баримыг эмээлийн бүүрэгэн дээр тавьж унтаад яв. Бүүрэгнээс ташуур чинь мултарч чамайг сэрээнэ.
Ам чинь цангаж гэдэс чинь өлсөнө. Энэ богцонд хийсэн жижиг хуруудыг хүлхээд яв. Унд ч болно хоол ч болно. Тарвага нь хэвтээ хошгирч байгаа газарт бууж амарч болохгүй. Тэр хүний нутаг шүү. Босоо хошгирч байгаа тарвагатай нутаг өөрийн чинь нутаг, тэнд бууж амарч болно. Аав чинь алуулах биз. Харин эх чинь энэ бүсгүй мэнд байж болно. Эднийг дайсны гараас аврахыг бодоорой гэжээ. Чиний морь жинхэнэ хүлэг морины шинж бүрдсэн, тал хомоолоор баадаг, ус бараг уудаггүй, их таргалдаггүй тоосоо үзвэл зогсохоо мэддэггүй юм. Чиний хазаарын амгай битүү учир зогсооход хичнээн татсан ч заарахгүй гэж захижээ.
Сэтгэлт бүсгүй нь: Манай ахын гурван алд урт биетэй шарга гүү бий, тэр чиний морийг гүйцэж мэднэ. Болбол ахад би хэлж би түүнийг барьж уная. Хожим хойно ямар ч байдалтай уулзаж болно. Үүгээр хоёр биеэ танья гэж нэгэн зоосыг дундуур нь хувааж хагасыг нь өгч, хагасыг нь өөрөө авчээ. Тэгээд хүү мориндоо мордов. Бүх үйл явдал өвгөний хэлсэнээр болж овоог бугуйлдаж татаж унагаад тал талаас нь дайран эмээлийн гөлөмнөөс татахад гөлөмний жаран зүйлээр нааж хийсэн тул учир зүйдэл бүрээр тасарчээ.
Морин дээрээ унтаж хуруудаа хүлхэж явсан боловч бие нь ядарч явж. Бараа тасраад хэд хоносон хойно яаж гүйцэхэв гэж бодоод таврага хэвтээ хошгорч байсан нэг газарт хэвтээд унтжээ. Нэг сэрэхэд морины төвөргөөн сонсогдоход босож харвал хэдэн морьтой хүн ирж явжээ. Дэргэдээс нь зугтаад гүйцээгүй юм, ийм холоос зугтахад яаж гүйцэхэв. Миний морь бага ч гэсэн амарсан гээд мордоод ухас гэсэн чинь морь нь чөдөртэй юм шиг явдаггүй гэнэ. Юунд бууж унтав даа ингээд баригддаг байж гэж бодоод харсан чинь хамгийн түрүүнд шарга морьтой хүн хол зайтай явж байлаа. Гэтэл эмэгтэй хүний дуу гарч, чи эр хүн байж эмэгтэй хүнээс дор яасан, юм санадаггүй юм бэ? Өвөртөө байгаа тулгын дөрвөн чулуунаас авч хая гэжээ.
Өврөө уудалсанд хэтэн дотор нь дөрвөн чулуу байжээ. Гурвын нь авч хаяхад морь саадгүй давхижээ. Үүнээс хойш монгол хүн хэтийн цахиурыг тэгш тоотой хийдэггүй, сондгой тоотой хийж заншсан түүхтэй гэнэ. Шарга морьтой нөгөө бүсгүй ойртож ирээд одоо босоо хошгорч байгаа тарвагатай газар очиж амраарай. Би чамайг гүйцээгүй болоод хоцоръё. Сайн яваарай гэж хоолой чичрэн холдсоор хоцорчээ. Хүү хэдэн өдөр шөнө давхисаар бас ядарсан боловч хэвтээ хошгорч байгаа тарвагатай нутагт бууж амрахгүй явсаар арай гэж нэг босоо хошгорч байгаа тарвагатай газар ирж унтаж өөрөө амарч, морио амараагаад цааш явжээ. Хэдэн өдрийн дараа нутагтаа ирж аавтайгаа уулзжээ. Аав хүү хоёр шар баатрынхан дайтахаар ирнэ гэж цэрэг зэвсэг хуралдуулж, Өөлдийн шар баатар Аралдай тайжийн хүүг нэхэн иржээ.
Шар баатар бүх цэргээсээ гурван хоногийн урьд явдаг, нэг унтахаараа гурван хоног унтдаг гэдгийг Аралдай тайжын хүү тагнан туршиж мэджээ. Гэтэл шар баатар хаан цэргүүдээсээ гурав хоногоор түрүүлж ирээд, дэргэдээ сэлэм, буу, жадаа тавьж алтан бариултай сэлмээ нуруун доороо хийгээд унтсан байхад Аралдай тайжийн хүү ирж бууг нь авч зүрхэн тус нь буудсан ч буун сум даасангүй гэнэ. Шар баатар хаан буун дуу гарч, дарь хүхрийн үнэр гарав уу? гэсээр өндийхөд нь жадыг авч өрцийг нэвт жадлан газартай хадаажээ. Тэгтэл нэг гараараа нуруун доорх сэлмээ сугалан авч Аралдай тайжийн хүүгийн хүзүүн дээр тавилаа. Хүү огт хөдөлж чадсангүй. Шар баатар хаан хэсэг харж байснаа:
-Чамайг ингэж сэм ирнэ гэж даанч санасангүй жадлууллаа. Түүнээс биш чи намайг дийлэх чадал байх ч үгүй. Одоо ч гэсэн чи миний сэлэмнээс гарч чадахгүй. Хоёр баатар нэг газар үхэж байсан түүх ч байхгүй. Иймээс би үхье. Би чамайг алчихаад цэргээ иртэл амьд байж чадна. Гэхдээ нэвт жадлуулсанаас болж жад авахаар үхнэ. Чи миний цэргийг хөнөөлгүй буцаагааарай. Одоо миний жадыг ав гэжээ. Аралдай тайжийн хүү жадыг сугалж авахад өөлдийн шар баатар хааны амь гарчээ.
Аралдай тайжийн хүү өөрийн цэргийг байлдахад бэлэн болгоод өөрөө шар баатар хааны цэргүүдийг угтан очиж буулгаж авчээ. Ингээд төрсөн эх, сэтгэлт бүсгүйгээ, албат ардаа авч эх нутагтаа буцжээ. Үүнээс хойш ойролцоо хаадаас довтолгоо хийхэд Аралдай тайжийн хүү өөрийн цэрэг зэвсэг дээр өөлдийн шар баатрын хааны цэргийн хүчтэй хавсарч удаа дараа хатуу ширүүнээр бут ниргэх болжээ. Ингээд нэр алдар нь цуурайтаж Халхын “Хатан бүүвэй баатар” гэж олноо алдаршжээ. Үүнээс болж нялх хүүхэд ч хатан баатар ирлээ гэхэд мэдэж уйлахаа больдог гэсэн домог үүсчээ. Тэгээд хүүхдийг уйлахад Бүүвэй ирлээ гэсэн дохио болгож “Бүүвэй, бүүвэй” гэх болж бүүвэйн дуу үүссэн домог гарчээ.
